کاوش در گورستان نویافته عصر آهن 2 و 3 قره تپه سگزآباد - دَبی بلاگ

مصطفی ده پهلوان سرپرست هیأت باستان شناسی گفت: در فصل انتهای کاوش های باستان شناسی گورستان نو یافته عصرآهن 2 و 3 قره تپه سگزآباد قزوین تصمیم بر این شد که تمام تمرکز پروژه کاوش بر بخش جنوب غربی (بخش A) ترانشه 12 گورستان نویافته در ابعاد 8×7 متر باشد تا بتوان گاهنگاری دقیق و لایه نگاری درستی از این گورستان ارائه داد و به درک بهتری از شیوه ها و سنت های تدفین دوره های یادشده رسید.

او ادامه داد: در کاوش ترانشه 12 در تابستان 1398، در گورستان شرقی قره تپه شواهد مهمی از 4 لایه تدفین بر روی هم و در سطح گسترده ای یافت شد که به علت محدودیت زمان و کمبود اعتبار مالی مورد احتیاج، کاوش در لایه های زیرین امکان پذیر نبود و اطمینانی از لایه های بیشتر تدفین و خاک بکر حاصل نشده بود؛ در ادامه کاوش در تابستان 1400 هدف اصلی دستیابی به لایه های انتهای گورستان در اولویت کار نهاده شد.

این باستان شناس اضافه نمود: در ادامه فرایند کاوش در این ترانشه در امسال و در عین ناباوری با لایه پنجم تدفین هم روبرو شدیم که شامل بافت های متراکمی از استخوان های جانوری می شد و در کنار آنها اسکلت کاملی از یک اسب سان بدست آمد که کاوش بر روی این لایه ها در حال اجرا است.

ده پهلوان اظهار کرد: در ترانشه 12 تا به امروز 65 گور به ثبت رسیده که به سه شیوۀ، تدفین های صندوقی یا چهارچینه خشتی، گودالی در خاکستر و ظروف پخت و پز در جهت های شمالی ـ جنوبی، شمال غربی ـ جنوب شرقی، شرقی ـ غربی قرار داشته اند.

به گفته سرپرست هیأت کاوش، تدفین های صندوقی یا چهارچینه خشتی معمولا به دو صورت تک نفره و چند نفره هستند که تعداد افراد شناسایی شده در آنها گاهی به چهار فرد هم می رسد و در تدفین های چند نفره به غیر از یک یا دو اسکلت، معمولا تدفین ها به صورت آشفته است و نظمی در میان آنها دیده نمی گردد.

او اضافه نمود: این آشفتگی را میتوان به عواملی از قبیل رانش زمین، نفوذ آب و سیلاب، تخریب های جانوری و در بعضی موارد تدفین های ثانویه نسبت داد.

این باستان شناس با بیان اینکه در تدفین های تک نفره هم معمولا افراد به صورت جنینی در گور قرار می گرفته اند، توضیح داد: تدفین های گودالی در خاکستر هم اغلب به صورت تک نفره و کاملا منظم در کنار انباشتی از خاکستر هستند و آشفتگی خاصی در آنها دیده نمی گردد و مانند تدفین های چهارچینه خشتی تک نفره به صورت جنینی در داخل گور قرار دارند.

ده پهلوان بخش زیادی از گورهای این گورستان را شامل تدفین های نوزادان و بچه ها در سنین مختلف خاطرنشان کرد که با شیوه های مختلف بدست آمدند؛ در داخل ظروف آشپزخانه ای، به صورت تک نفره با هدایای تدفینی و یا در گورهای چند نفره در کنار بزرگسالان قرار دارند و یافته های موجود در این گورها همگی متعلق به عصر آهن 2 و اوایل آهن 3 هستند.

او گفت: در بیشتر گورها بقایای جانورانی از قبیل بز، گوسفند نابالغ، گاو، شتر و اسب بدست آمد که نشان از تدفین حیوانات در کنار مردگان دارد.

ده پهلوان با بیان اینکه مجموعه یافته های این بخش از نظر کاربرد در 3 گروه قرار می گیرند، گروه اول را شامل ظروف سفالی، شامل گونه های مختلف ظروف موسوم به ساغر، ظروف آبریزدار، ظروف لوله دار، کوزه، ظروف پایه دار دانست و گفت: بعضی از این ظروف از گونه آشپزخانه ای بزرگ هستند که در گورستان های عصر آهن همزمان به ندرت مشاهده می شوند و دیگ های سفالی پخت و پز را به تدفین جنین و نوزادان اختصاص داده اند.

اواضافه نمود: گروه دوم شامل زیورآلات شخصی و اشیای تزیینی شامل، دستبند، گردنبند و طوق های آهنی و مفرغی کامل، سنجاق، مهره های مرتبط با دستبند و گردنبند و آویز که از جنس صدف، عقیق، مفرغ و خمیر شیشه هستند.

ده پهلوان اظهار کرد: گروه سوم شامل اشیا با کاربری خاص است که از مهمترین آنها میتوان به مهر استوانه ای با سبک محلی و آشوری اشاره نمود که نشان از صندلی قابل توجه این محوطه در حوزه فرهنگی آشور دارد.

سرپرست هیأت باستان شناسی گفت: آنالیز های انسان شناسی جسمانی و پژوهش های ژنتیک، باستان جانور شناسی،سنت های تدفینی نادر و شواهد غنی حاکی از تعاملات و پیوند های فرهنگی و مالی ساکنان این محوطه با منطقه ها دور دست لبه غربی فلات ایران و حوزه سیاسی فرهنگی حکومت هایی از قبیل آشور و حوزه های فرهنگی غرب، شمال و شمال غرب ایران دارد.

او با بیان اینکه تاریخ گذاری مطلق یافته ها با یاری موسسه باستان شناسی دانشگاه ورشو انجام شد و نتایج آن مهر تأییدی است بر تاریخ گذاری نسبی مواد فرهنگی عصر آهن 2 و 3 این محوطه از 1050 تا 820 پیش از میلاد توضیح داد: در میان یافته های این گورستان مهره های زینتی از جنس آنتیموان با خلوص بالای نود درصد بدست آمد که گویای پیچیدگی کارگاه های فلزکاری این عصر است.

این باستان شناس گفت: تا کنون بر روی یافته های این گورستان انتها نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری متعددی در حوزه های باستان شناسی، باستان سنجی، ژنتیک، ایزوتوپ های پایدار، رسوب شناسی و بازسازی در حال اجرا و مقالاتی در دست انتشار است.

او اضافه نمود: در پروژه کاوش آموزشی یاد شده بخش عمده ای از توجه و توان هیأت کاوش صرف آموزش مهارت های فنی و عملی دانشجویان در کاوش ها و آنالیز های باستان شناختی از قبیل، عکاسی حرفه ای در حین کاوش، طراحی فنی یافته ها، نقشه برداری، حفاظت و بازسازی، شیوه های درست نمونه برداری یافته ها برای آنالیز های آزمایشگاهی، باستان جانور شناسی، انسان شناسی جسمانی باستان گیاه شناسی و ... شد.

ده پهلوان در انتها ابراز امیدواری کرد: نتایج علمی این پروژه بتواند سهم مهمی در روشن ساختن ابهامات دانش باستان شناسی عصر آهن 2 و 3 شمال فلات ایران داشته باشد.