مرگ و میر واقعی ناشی از سرطان کاهش یافته است - دَبی بلاگ

در این یادداشت آمده است: بعضی رسانه­ های عمومی با استفاده از جاذبه ترس با مطرح کردن اعداد خام و داده­ های بدون تحلیل گاهی مدعی بروز سونامی سرطان در کشور شده و از این منظر بر نگرانی­های متنوعی که در جامعه امروز ایران وجود دارد می­ افزایند. اگرچه یکی از فواید ایجاد نگرانی می­ تواند دقت در انتخاب سبک زندگی و نوع تغذیه باشد، اما اگر این ایجاد نگرانی به جای اینکه با راهنمایی صحیح علمی همراه باشد، با جهت­ دهی اشتباه و ارجاع به روش­های منسوخ همراه گردد، منجر به تشدید اضطراب و تاثیرات سوء خواهد شد.

این یادداشت در پی تبیین علل افزایش آمار مرگ و میر ناشی از سرطان و ارایه تصویری کلان و نزدیک به واقع در این مورد و آنالیز صحت یا عدم صحت وقوع سونامی سرطان در ایران است.

آمار مربوط به سرطان در ایران و جهان

در خصوص سرطان انواع آمار را باید به دقت از یکدیگر تفکیک کرد:

1) تعداد مبتلایان به سرطان

2) تعدا مرگ و میر ناشی از سرطان

3) نسبت تعداد مبتلایان به جمعیت (نرخ ابتلا)

4) نسبت آمار فوت ناشی از سرطان به جمعیت (نرخ مرگ و میر)

آنچه گاهی به اشتباه مورد استفاده قرار می ­گیرد تعداد ابتلای به سرطان و نه مرگ و میر ناشی از سرطان است. در ایران بر اساس آمار ارائه شده از سوی مسئولان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال 1395، پنجاه و چهار هزار ایرانی در اثر سرطان دار فانی را وداع گفته ­اند. این میزان در سال 1369 معادل بیست و چهار هزار مورد بوده است.

مشاهده این داده ­ها به ویژه وقتی با اخبار مربوط به میزان ابتلای به سرطان همراه گردد (بروز 110 هزار سرطان جدید در ایران)، در نگاه اول ما را به این نتیجه خواهد رساند که سونامی سرطان در ایران در حد اعلای فعالیت خود است. اما برای اتخاذ تصمیم و نتیجه ­گیری صحیح، تجزیه و تحلیل دقیق و تخصصی داده ­ها لازم است.

ارتباط میزان جمعیت و میزان ابتلا به سرطان و مرگ و میر ناشی از آن

ارتباط میزان جمعیت و میزان ابتلا به سرطان و مرگ و میر ناشی از آن بی احتیاج از شرح است. بدیهی است هر چقدر جمعیت بیشتر باشد، میزان ابتلای به سرطان و مرگ و میر ناشی از آن افزایش خواهد یافت.

بنابراین میزان ابتلای به سرطان باید با در نظر دریافت شاخص جمعیت مورد آنالیز قرار گیرد. بدون در نظر دریافت این شاخص، مشاهده می گردد که تعداد مرگ و میر ناشی از سرطان، بر اساس آمار وزارت بهداشت طی 26 سال (1395-1369)، 2.2 برابر شده است.

اما چنانچه نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان را در نظر بگیریم،تصویر قدری متفاوت خواهد بود. زیرا براساس گزارش مرکز آمار ایران در سال 1365 جمعیت ایران 49 میلیون و 445 هزار و 10 نفر بوده که در سال 95 به 79 میلیون و 926 هزار و 270 نفر رسیده است. بنابراین نرخ سرطان که معمولا به تعداد مرگ و میر در هر 100 هزار نفر جمعیت بیان می ­گردد در سال 1365، 8.4 و در سال 1395، 6.7 برآورد می گردد. در نتیجه تحلیل داده­ ها نشان می­ دهد که افزایش سرطان نه 2.2 برابر بلکه 1.3 برابر شده است. اما برای تحلیل صحیح ­تر و دستیابی به نتیجه دقیق­ تر نمی ­توان از شاخص ­های اساسی دیگر چشم­ پوشی کرد.

امید به زندگی

به زبان ساده، امید به زندگی میانگین سن فوت مردمی است که در یک کشور زندگی می­ نمایند. در ایران در سال 1357 امید به زندگی 59.75 سال بود و حتی از کشور عراق (61.1 سال) هم پایین ­تر بود. اما امید به زندگی ایرانیان در سال 1395 به 75.6 سال رسیده است. این به مفهوم افزایش میانگین 20 سال به طول عمر مردم ایران است و دستاورد ارزشمندی است که حاصل کوشش جمهوری اسلامی ایران برای تغییر وضعیت بهداشت و سلامت مردم است.

این دستاورد به همراه خود موجب افزایش درصد جمعیت سالمندان بالای 70 سال هم می­ گردد. وقتی در جامعه­ ای امید به زندگی زیر 60 سال باشد طبیعتا تعداد افراد بالای 70 سال کمتر و در جامعه ­ای که امید به زندگی 75 سال باشد تعداد افراد بالای 70 سال بسیار بیشتر خواهد بود.

ارتباط سن بالای 70 سال و وقوع سرطان

سرطان اگرچه در همه سنین قربانی می­ گیرد، اما نرخ مرگ و میر ناشی از سرطان در میان افراد بالای70 سال بسیار بالاتر از سایر گروه­ های سنی است. مطابق آنالیز ها در سال 1395 بیشترین بروز سرطان در گروه سنی 79-75 سال مشاهده شده است.

بنابراین چنانچه امید به زندگی ایرانیان در سال 1369 ملاک عمل قرار گیرد و تعداد مرگ و میر ناشی از ابتلا به سرطان در افراد بالای 70 سال برآورد گردد، مشاهده خواهد شد که نرخ سرطان نه تنها افزایش نداشته بلکه کاهش هم داشته است. اما شاخص مهم دیگر برای آنالیز میزان نرخ ابتلا به سرطان افزایش قدرت تشخیص سرطان است.

افزایش قدرت تشخیص سرطان

واقعیت این است که در گذشته علت بسیاری از مرگ و میرها ناشناخته باقی می­ ماند و با عناوینی همچون گرفتگی روده، گیر کردن غذا در گلو، دق کردن و موارد متعدد دیگری توجیه می­ شد. در سال 1369 فوت بسیاری از کسانی که به علت ابتلای به سرطان از جهان می­ رفتند بخاطر عدم توانایی تشخیص این بیماری در آمار سرطان ثبت نمی­ شد. به عبارت دیگر، آمار واقعی مرگ ومیر ناشی از سرطان در سال 1369 و در گذشته بیشتر از آمار ثبت شده سرطان است.

اما امروز به مدد روش ­ های دقیق تشخیص، هم درمان امکان پذیرتر شده و نسبت مرگ و میر به ابتلا کاهش پیدا نموده است و هم آمار واقعی سرطان دقیق­ تر، واقعی­ تر و بالاتر از گذشته ثبت می گردد.

با جمع­ بندی همه موارد باید گفت که سونامی سرطان در ایران صحت ندارد و مردم ما به جای هراس از مرگ ناشی از سرطان بهتر است از 16 سال میانگین افزایش طول عمر خود که ناشی از بهبود خدمات بهداشتی و درمانی است لذت ببرند.

پس چنانچه مشاهده می گردد مرگ و میر واقعی ناشی از سرطان طی 26 سال گذشته نه تنها افزایش نداشته بلکه 10 درصد کاهش داشته است. علت اصلی این امر اگرچه موضوع این یادداشت نیست، اما به طور اختصار به دسترسی بیشتر مردم به غذای سالم از جمله محصولات تراریخته و برنامه های واکسیناسیون اطفال در 40 سال گذشته و در یک کلام بهره مندی مردم از مزایای علوم و فنون نو ارزیابی می گردد.

نکته آخر

تکیه بر جاذبه ترس و عبارات جذاب ژورنالیستی مانند سونامی سرطان، بستر مناسب را برای سوداگران متقلب و سودجو فراهم می­ کند تا مردم را نسبت به دستاوردهای علمی و صنعتی بدبین و آن­ها را به سمت نوستالوژی قدیما سوق دهند.

بارزترین مثال در این مورد سوق دادن مردم به سمت عدم واکسیناسیون اطفال، خرید روغن­ های فاقد نظارت سازمان غذا و دارو از عطاری­ ها و یا محصولاتی که تحت عنوان ارگانیک و با شعار غیر­علمی هرچه طبیعی­ تر است، سالم­ تر است، به فروش می­ رسند.

این در حالی است که به استناد ده­ها مقاله معتبر علمی نمایه شده در ISI ، که توسط بعضی از دانشمندان کشور در کتاب سلامت و ایمنی محصولات کشاورزی ارگانیک گرد­آوری شده است، میزان آفلاتوکسین (یک ترکیب سرطان­زا) در محصولات ارگانیک بسیار بیشتر از محصولات غیر ارگانیک است.

سوق دادن مردم به سبک زندگی مبتنی بر بازگشت به گذشته که با ارائه آمارهای فاقد تجزیه و تحلیل­ های تخصصی تشدید می­ گردد، بر یافته­ های علمی جهان امروز منطبق نیست و امید می رود این یادداشت مقدمه­ ای برای ایجاد بستر بحث و تبادل نظر و نقد علمی در میان دانشمندان این حوزه در جهت حفظ سلامت جامعه، باشد.

سفرهای ادلیا: سفرهای ادلیا: ارزانترین تورهای مسافرتی اروپایی، آسیایی و کانادا